Het Familiefonds
In het kader van estate planning kan een familiefonds worden overwogen. Door middel van een familiefonds kan vermogen aan bijvoorbeeld kinderen worden overgedragen, zonder dat daarbij beschikkingsmacht (lees: zeggenschap) aan hen wordt overgedragen. Enkele voordelen van een familiefonds zijn:

·beheersbaarheid van het overgedragen vermogen;
·bijeenhouden van het overgedragen vermogen;
·verdelen in makkelijk te schenken „porties‟ van het overgedragen vermogen.

Een ander belangrijk voordeel is dat eventuele waardevermeerdering van het overgedragen vermogen aan de kinderen toekomt zodra zij participaties in het familiefonds verkrijgen. Daarover is dus niet nog eens erfbelasting verschuldigd.

Algemene aspecten familiefonds
Het familiefonds is niet in het burgerlijk wetboek geregeld. Het is een vrije samenwerkingsvorm tussen participanten, waarbij sprake is van afgescheiden vermogen. Een overzicht van de vormgeving van een familiefonds treft u hieronder aan.
Het familiefonds wordt op basis van voorwaarden van „beheer en bewaring‟ geregeerd. In deze voorwaarden is geregeld wie als beheerder en wie als bewaarder van het fondsvermogen optreedt. De beheerder is met de (dagelijkse) gang van zaken met betrekking tot het volledige fondsvermogen belast, ongeacht wie en in welke mate daarvan als participant uiteindelijk de revenuen plukt. Veelal treedt de oprichter van het familiefonds (lees: de ouders) in eerste instantie als beheerder op. De participanten in het familiefonds zijn de economisch eigenaren van het fondsvermogen. De juridische eigendom van het fondsvermogen berust bij de bewaarder. Doorgaans wordt hiervoor een “stichting bewaarder” opgericht. Door het onderbrengen van de juridische eigendom bij de bewaarder wordt meer inhoud aan het afgescheiden vermogen gegeven, en wordt het vermogen „beschermd‟ tegen aanspraken van buitenaf. Het instellen van een afzonderlijke „stichting bewaarder‟ is echter geen vereiste.

Fiscale aspecten familiefonds
Fiscaalrechtelijk is een familiefonds een fonds voor gemene rekening. Om te voorkomen dat het familiefonds belastingplichtig is voor de vennootschapsbelasting, worden de voorwaarden van beheer en bewaring zodanig opgesteld, dat het familiefonds een besloten karakter heeft. In geval van een besloten familiefonds is het familiefonds namelijk transparant, en als zodanig dus niet belastingplichtig. De participanten in een (besloten) familiefonds worden dus zelfstandig in de inkomstenbelasting betrokken. Doorgaans vindt bij de participanten (naar rato van hun gerechtigdheid) belastingheffing in box 3 plaats.
Voor bijvoorbeeld vastgoed kan een familiefonds als volgt worden ingepast in een bestaande situatie:
Er wordt een familiefonds opgericht en daar wordt de economische eigendom van (een deel van) de (huidige) vastgoedportefeuille ingebracht. In verband met het oprichten van het familiefonds en het inbrengen van het vastgoed in het familiefonds worden in eerste instantie alle participaties in het familiefonds aan de inbrenger van het vastgoed uitgegeven. Ter voorkoming van overdrachtsbelasting houdt de inbrenger de juridische eigendom van het vastgoed in privé. Voornoemde handelingen leiden niet tot enige belastingheffing, omdat in fiscale zin „alles bij het oude is gebleven‟, maar de structuur is al wel opgezet.

Bovengenoemde argument ter zake van voorkoming van de extra heffing van overdrachtsbelasting geldt niet bij aankoop van nieuw vastgoed. Daarbij is nu eenmaal toch overdrachtsbelasting verschuldigd. Nieuw aan te kopen vastgoed kan dan ook zonder bezwaar gestructureerd worden door het juridische eigendom meteen bij de bewaarder van het familiefonds terecht te laten komen en het economische eigendom bij het familiefonds. Indien de bewaarder een afzonderlijke stichting zou zijn, gaat die zich dus in juridische zin concentreren op het „nieuwe‟ vastgoed.
Bij het oprichten van het familiefonds dient een beheerder en een bewaarder te worden aangesteld. De rol van beheerder is door iedereen te vervullen, waardoor de inbrenger het vastgoed zelf kan blijven beheren. Voor wat betreft de rol van bewaarder adviseren wij, mede met het oog op toekomstig aan te kopen vastgoed, om daarvoor een “stichting bewaarder” op te richten. Desgewenst kan de inbrenger in het stichtingsbestuur plaatsnemen.

In bovenstaande situatie heeft tot op dit punt in de structuur nog geen vermogensoverdracht aan kinderen plaatsgevonden. Dat verandert op het moment waarop participaties in het familiefonds aan bijvoorbeeld kinderen worden overgedragen (bijvoorbeeld door middel van schenking). In dat geval worden de kinderen (economisch) gerechtigd tot het fondsvermogen. Over de schenking van participaties is in principe schenkbelasting verschuldigd. Daarnaast is overdrachtsbelasting verschuldigd omdat het object van de schenking (de economische eigendom van) vastgoed betreft. Om dubbele belastingheffing te voorkomen, is een samenloopbepaling tussen schenkbelasting en overdrachtsbelasting van toepassing, die de belastingheffing matigt. Feitelijk wordt slechts één keer belasting betaald.

Samenvatting
Het familiefonds is een uitstekend instrument om vermogensoverdracht te bewerkstelligen. De overdrager kan grip op het vermogen houden en de waardevermeerdering komt ten gunste van bijvoorbeeld de kinderen. Door gebruikmaking van de samenloopbepaling tussen schenkbelasting en overdrachtsbelasting worden de fiscale lasten op het schenkingsmoment gematigd. Het tijdens leven overdragen van vermogen via een familiefonds bespaart erfbelasting op de langere termijn. Daar komt bij dat het familiefonds een uitstekend instrument is om kinderen te leren hoe zij met vermogen moeten omgaan.

Gebruik in de praktijk
Hamelwerth heeft ruime ervaring met het opzetten van familiefondsen. Naast vastgoedfamiliefondsen zijn wij betrokken bij het opzetten van diverse familiefondsen met beleggingsvermogen of combinaties van beleggingsvermogen en vastgoed. De kosten van het opzetten van een eenvoudig familiefonds bedragen circa 3.000 – 5.000 euro. Het betreft veelal vermogens vanaf 1 miljoen euro.

Contact
Neem voor meer informatie over familiefondsen contact op met mr. Albert van Deel via a.van.deel@hamelwerth.nl of bel 06 25 22 16 08.